Pháp hành thiền tuệ

Định Nghĩa Thiền Tuệ

Thiền tuệ là một phương pháp thiền định đặc biệt trong Phật giáo. Đức Phật đã giới thiệu phương pháp này để giúp chúng sinh chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, đạt được các bậc Thánh Đạo, Thánh Quả và Niết Bàn, và cuối cùng giải thoát khỏi vòng sinh tử luân hồi.

Thiền tuệ là trí tuệ nhìn thấy và hiểu rõ sự sinh và diệt của các pháp danh và sắc. Nó giúp người hành giả thấy rõ ba trạng thái chung của các pháp: vô thường, khổ và vô ngã. Nhờ đó, người hành giả có thể đạt được chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, các bậc Thánh Đạo, Thánh Quả và Niết Bàn, giải thoát hoàn toàn khỏi mọi phiền não và tham ái.

Hai Loại Trí Tuệ Thiền Tuệ

1. Trí tuệ thiền tuệ tam giới (Lokiyavipassanā): Tập trung vào danh pháp và sắc pháp trong tam giới (cõi dục giới, sắc giới và vô sắc giới).
2. Trí tuệ thiền tuệ siêu tam giới (Lokuttaravipassanā): Tập trung vào Niết Bàn, vượt ra ngoài tam giới.

Trí Tuệ Thiền Tuệ Tam Giới (Lokiyavipassanā)

Danh pháp và sắc pháp trong tam giới bao gồm:

• Danh pháp: 81 tâm trong tam giới và 52 tâm sở.
• Sắc pháp: 28 sắc pháp.

Danh pháp – sắc pháp trong 6 môn:

1. Nhãn môn (mắt): Khi tiếp xúc với sắc trần, phát sinh nhãn thức tâm:
   • Nhãn thức tâm là quả của tâm bất thiện: nhìn thấy sắc trần xấu xí.
   • Nhãn thức tâm là quả của tâm thiện: nhìn thấy sắc trần đẹp.
2. Nhĩ môn (tai): Khi tiếp xúc với thanh trần, phát sinh nhĩ thức tâm:
   • Nhĩ thức tâm là quả của tâm bất thiện: nghe thanh trần dở.
   • Nhĩ thức tâm là quả của tâm thiện: nghe thanh trần hay.
3. Tỷ môn (mũi): Khi tiếp xúc với hương trần, phát sinh tỷ thức tâm:
   • Tỷ thức tâm là quả của tâm bất thiện: ngửi mùi hôi.
   • Tỷ thức tâm là quả của tâm thiện: ngửi mùi thơm.
4. Thiệt môn (lưỡi): Khi tiếp xúc với vị trần, phát sinh thiệt thức tâm:
   • Thiệt thức tâm là quả của tâm bất thiện: nếm vị dở.
   • Thiệt thức tâm là quả của tâm thiện: nếm vị ngon.
5. Thân môn (thân): Khi tiếp xúc với xúc trần, phát sinh thân thức tâm:
   • Thân thức tâm là quả của tâm bất thiện: tiếp xúc thô.
   • Thân thức tâm là quả của tâm thiện: tiếp xúc êm dịu.
6. Ý môn (ý): Khi tiếp xúc với pháp trần, phát sinh ý thức tâm. Ý thức tâm biết pháp trần ở 3 thời (quá khứ, hiện tại, vị lai) và ngoài 3 thời là Niết Bàn và chế định pháp.

Sắc pháp và danh pháp trong Tứ Niệm Xứ:

1. Niệm thân: Có 14 đối tượng thuộc về sắc pháp.
2. Niệm thọ: Có 9 loại thọ thuộc về danh pháp.
3. Niệm tâm: Có 16 loại tâm thuộc về danh pháp.
4. Niệm pháp: Có 5 đối tượng thuộc về danh pháp và sắc pháp.

Trí Tuệ Thiền Tuệ Siêu Tam Giới (Lokuttaravipassanā)

4 Thánh Đạo Tuệ:

• Nhập Lưu Thánh Đạo Tuệ
• Nhất Lai Thánh Đạo Tuệ
• Bất Lai Thánh Đạo Tuệ
• Arahán Thánh Đạo Tuệ

4 Thánh Quả Tuệ:

• Nhập Lưu Thánh Quả Tuệ
• Nhất Lai Thánh Quả Tuệ
• Bất Lai Thánh Quả Tuệ
• Arahán Thánh Quả Tuệ

16 Trí Tuệ Của Pháp Hành Thiền Tuệ

• Nāmarūpaparicchedañāṇa: Trí tuệ thấy rõ danh pháp và sắc pháp.
• Nāmarūpapaccayapariggahañāṇa: Trí tuệ thấy rõ nhân duyên phát sinh danh pháp và sắc pháp.
• Sammasanañāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự diệt của danh pháp và sắc pháp.
• Udayabhayañāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự sinh diệt của danh pháp và sắc pháp.
• Bhaṅgānupassanāñāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự diệt của danh pháp và sắc pháp.
• Bhayatupaṭṭhāṇañāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự diệt của danh pháp và sắc pháp đáng sợ.
• Ādīnavānupassanāñāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự diệt của danh pháp và sắc pháp đầy tội chướng.
• Nibbidānupassanāñāṇa: Trí tuệ thấy rõ sự diệt của danh pháp và sắc pháp đáng nhàm chán.
• Muñcitukamyatāñāṇa: Trí tuệ muốn giải thoát khỏi danh pháp và sắc pháp.
• Paṭisaṅkhānupassanāñāṇa: Trí tuệ tìm phương pháp giải thoát khỏi khổ của danh pháp và sắc pháp.
• Saṅkhārupekkhāñāṇa: Trí tuệ đặt tâm trung dung giữa các pháp vô thường, khổ và vô ngã.
• Anulomañāṇa: Trí tuệ thuận dòng theo các trí tuệ thiền tuệ trước và 37 pháp chứng đắc Thánh Đạo.
• Gotrabhuñāṇa: Trí tuệ chuyển từ dòng phàm nhân sang dòng Thánh Nhân, thấy rõ Niết Bàn.
• Maggañāṇa: Thánh Đạo Tuệ diệt phiền não.
• Phalañāṇa: Thánh Quả Tuệ tương ứng với Thánh Đạo Tuệ.
• Paccavekkhanañāṇa: Trí tuệ quán xét Thánh Đạo, Thánh Quả, Niết Bàn và phiền não.

Giải Thoát Khổ

Pháp hành thiền tuệ giúp giải thoát khỏi khổ đau tùy theo mức độ chứng ngộ của mỗi người:

1. Thiện trí phàm nhân: Có trí tuệ nhưng chưa chứng đắc Thánh Đạo – Thánh Quả.
   • Giải thoát khổ hiện tại: Ít khổ tâm, có chánh kiến, đức tin, giới hạnh, định tâm và trí tuệ sáng suốt.
   • Giải thoát khổ vị lai: Tái sinh vào cõi thiện giới, hưởng quả báu an lạc.
2. Thánh Nhân: Chứng đắc các bậc Thánh Đạo – Thánh Quả, giải thoát hoàn toàn khỏi khổ đau.

Pháp hành thiền tuệ là con đường dẫn đến giải thoát khổ, giúp hành giả vượt qua mọi phiền não và đạt đến trạng thái an lạc tuyệt đối.

Nguồn Sưu Tầm